Γενικά
To Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης/ΕΤΑ (1) είναι το βασικό χρηματοδοτικό μέσο για την παροχή βοήθειας από την ΕΕ στις χώρες της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού (ΑΚΕ), καθώς και στις υπερπόντιες χώρες και εδάφη (ΥΧΕ), στο πλαίσιο της αναπτυξιακής συνεργασίας της ΕΕ. Το Ταμείο ιδρύθηκε βάσει των άρθρων 131 και 136 της Συνθήκης της Ρώμης για την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, ως «Αναπτυξιακό Ταμείο για τις Υπερπόντιες Χώρες και Εδάφη».
Ο αρχικός σκοπός του ήταν να προωθήσει μια «μεταμόρφωση» των υπερπόντιων περιοχών (οι οποίες ήταν ακόμα υπό καθεστώς αποικίας και είχαν ιστορικούς δεσμούς με την Ολλανδία, το Βέλγιο, την Γαλλία και την Ιταλία) και να ενισχύσει την ανάπτυξη του εμπορίου τους με την Κοινότητα. Σήμερα το ΕΤΑ αποτελεί ένα χρηματοδοτικό μέσο εκτός προϋπολογισμού της ΕΕ, χρηματοδοτούμενο απευθείας από τα κ-μ. Ακολουθεί δικούς του χρηματοδοτικούς κανόνες και τελεί υπό την διαχείριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μέσω της Επιτροπής ΕΤΑ. Ο κύριος στόχος του Ταμείου είναι η μείωση της φτώχειας στις χώρες ΑΚΕ και ΥΧΕ, καθώς και η ενίσχυση δράσεων για ειρήνη και ασφάλεια, πολιτική σταθερότητα και δημοκρατία σε αυτές τις χώρες.
Γεωγραφική κάλυψη 11ου ΕΤΑ
Οι χρηματοδοτούμενες από το 11ο ΕΤΑ χώρες ΑΚΕ είναι: Αγία Λουκία, Άγιος Βικέντιος και Γρεναδίνες, Άγιος Χριστόφορος και Νέβις, Αιθιοπία, Αϊτή, Ακτή Ελεφαντοστού, Ανατολικό Τιμόρ, Αγκόλα, Αντίγκουα και Μπαρμπούντα, Βανουάτου, Γκάμπια, Γκαμπόν, Γκάνα, Γουιάνα, Γουινέα, Γουινέα-Μπισσάου, Γρενάδα, Δημοκρατία του Κονγκό, Δομινίκα, Δομινικανή Δημοκρατία, Ερυθραία, Ζάμπια, Ζιμπάμπουε, Ισημερινή Γουινέα, Κένυα, Κιριμπάτι, Κομόρες, Λεσότο, Λιβερία, Μαδαγασκάρη, Μαλάουι, Μάλι, Μαυρίκιος, Μαυριτανία, Μικρονησία, Μοζαμβίκη, Μπαρμπάντος, Μπαχάμες, Μπελίζ, Μπενίν, Μποτσουάνα, Μπουρκίνα Φάσο, Μπουρούντι, Καμερούν, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Ναμίμπια, Ναουρού, Νήσοι Κουκ, Νήσοι Μάρσαλ, Νήσοι Σολομώντα, Νίγηρας, Νιγηρία, Νιούε, Νότιος Αφρική, Παλάου, Ουγκάντα, Παπούα-Νέα Γουινέα, Πράσινο Ακρωτήριο, Ρουάντα, Σαμόα, Σάο Τόμε και Πρίνσιπε, Σενεγάλη, Σεϋχέλλες, Σιέρα Λεόνε, Σομαλία, Σουαζιλάνδη, Σουδάν, Σουρινάμ, Τανζανία, Τζαμάικα, Τζιμπουτί, Τόγκο, Τόνγκα, Τρινιντάντ και Τομπάγκο, Τουβαλού, Τσαντ, Φίτζι.
Οι χρηματοδοτούμενες από το 11ο ΕΤΑ ΥΧΕ είναι: Άγιος Βαρθολομαίος, Άγιος Ευστάθιος, Άγιος Μαρτίνος, Ανγκουίλα, Αρούμπα, Βερμούδες, Βρετανικές Παρθένες Νήσοι, Βρετανικό Έδαφος Ανταρκτικής, Βρετανικό Έδαφος Ινδικού Ωκεανού, Γαλλικά Νότια και Ανταρκτικά Εδάφη, Γαλλική Πολυνησία, Γροιλανδία, Κουρασάο, Μονσεράτ, Μποναίρ, Νέα Καληδονία, Νήσοι Κάιμαν, Νήσοι Νότια Γεωργία και Νότιες Σάντουιτς, Νήσοι Πίτκαιρν, Νήσοι Φώκλαντ, Νήσος Αγίας Ελένης, Ουαλίς και Φουτουνά, Σαιν-Πιέρ και Μικελόν, Σάμπα, Τερκς και Κάικος.
Κατανομή κονδυλίων του 11ου ΕΤΑ
Το 11ο ΕΤΑ (2014-2020) συστάθηκε με μια διακυβερνητική συμφωνία (Εσωτερική Συμφωνία/Internal Agreement), η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 1.3.2015. Τα διαθέσιμα κονδύλια του 11ου ΕΤΑ (για την περίοδο 2014-2020) ανέρχονται συνολικά σε 30,506 δισεκ. Ευρώ. Βάσει της Εσωτερικής Συμφωνίας το εν λόγω ποσό κατανέμεται ως εξής:
Συνεισφορές κ-μ σε ΕΤΑ
Εκτιμάται ότι πάνω από το 70% του συνολικού κόστους για το 11ο ΕΤΑ θα καλυφθεί από τα 5 κ-μ με τις μεγαλύτερες συνεισφορές: Γερμανία (6,278 δισεκ. Ευρώ, ήτοι 20,58% επί των συνολικών κονδυλίων), Γαλλία (5,434 δισεκ. Ευρώ, ήτοι 17,81% επί των συνολικών κονδυλίων), Ηνωμένο Βασίλειο (4,478 δισεκ. Ευρώ, ήτοι 14,68% επί των συνολικών κονδυλίων), Ιταλία (3,822 δισεκ. Ευρώ, ήτοι 12,53% επί των συνολικών κονδυλίων) και Ισπανία (2,420 δισεκ. Ευρώ, ήτοι 7,93% επί των συνολικών κονδυλίων). Η ελληνική συνεισφορά (πάντοτε για την περίοδο 2014-2020) ανέρχεται σε 459.832.191 Ευρώ, ήτοι 1,5% επί των συνολικών κονδυλίων.
Οι συνεισφορές των κ-μ στο ΕΤΑ ποικίλλουν ανά έτος και εξαρτώνται σε σημαντικό βαθμό από την αξιοποίηση των διαθέσιμων κονδυλίων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθορίζει σε ετήσια βάση τα όρια των χρηματοδοτικών πόρων για το επόμενο και τα υπόλοιπα προσεχή έτη, καθώς και την αξία των συνεισφορών των κ-μ το τρέχον έτος. Οι συνεισφορές καταβάλλονται ετησίως σε τρεις δόσεις βάσει Αποφάσεων του Συμβουλίου της ΕΕ, σε συνέχεια των σχετικών διευθετήσεων στην Ομάδα Εργασίας του Συμβουλίου της ΕΕ για ΑΚΕ (ACP Working Party).
Επιτροπή ΕΤΑ
Η Επιτροπή ΕΤΑ αποτελείται από τους εκπροσώπους των κυβερνήσεων των κ-μ της ΕΕ. Είναι αρμόδια για τους χρηματοδοτικούς πόρους του 11ου ΕΤΑ, τους οποίους διαχειρίζεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στις συνεδριάσεις της Επιτροπής ΕΤΑ, λαμβάνονται σημαντικές αποφάσεις σχετικά με τον προγραμματισμό και την κατανομή της αναπτυξιακής βοήθειας σε χώρες ΑΚΕ και ΥΧΕ.
Στην Επιτροπή ΕΤΑ προεδρεύει εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία διασφαλίζει και την γραμματειακή υποστήριξη. Η Επιτροπή ΕΤΑ αποφασίζει με «ενισχυμένη πλειοψηφία» (qualified majority) 721 ψήφων από 1000 ψήφους συνολικά. Ένα προτεινόμενο μέτρο εγκρίνεται εάν τουλάχιστον 15 κ-μ ψηφίσουν υπέρ. Η «μειοψηφία αρνησικυρίας» (blocking minority) είναι 280 ψήφοι. Εάν ένα νέο κ-μ προσχωρήσει στην ΕΕ, η στάθμιση των ψήφων και η απαιτούμενη ενισχυμένη πλειοψηφία τροποποιούνται, μέσω ομόφωνης απόφασης του Συμβουλίου της ΕΕ. Η στάθμιση των ψήφων εκάστου κ-μ εξαρτάται από την αξία της χρηματοδοτικής του συνεισφοράς. Η Ελλάδα διαθέτει 15 ψήφους.
1. European Development Fund/EDF