Ενόψει του Πολιτικού Φόρουμ Υψηλού Επιπέδου των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (UN HLPF) που θα λάβει χώρα τον Ιούλιο 2024 και σε συνέχεια της υποβολής Εθελοντικών Εθνικών Δεσμεύσεων εκ μέρους της Ελλάδας κατά τη Σύνοδο Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης τον Σεπτέμβριο του 2023 (UN 2023 SDG Summit ), η Ελλάδα παρουσίασε στον ΟΗΕ την πρόοδό της στην υλοποίηση των Εθνικών Δεσμεύσεων για τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ).
Η παρουσίαση της Ελλάδας επικεντρώθηκε στα βήματα που έγιναν, στην πρόοδο που σημειώθηκε και στα διδάγματα που αντλήθηκαν από την εφαρμογή καθεμιάς από τις εθνικές δεσμεύσεις για τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης που είχαν ανακοινωθεί από την χώρα κατά τη Σύνοδο Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης τον Σεπτέμβριο του 2023. Η ενημέρωση κάλυψε τις ακόλουθες δύο δεσμεύσεις:
- Πρωτοβουλία της Ελληνικής Κυβέρνησης «Έξυπνες, ανθεκτικές και κλιματικά ουδέτερες πόλεις» – Προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης, της ανθεκτικότητας και της κλιματικής ουδετερότητας στις ελληνικές πόλεις έως το 2030 (και μακροπρόθεσμα έως το 2050)
- Πρωτοβουλία «GR-eco Islands» – Προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης, της πράσινης οικονομίας, της ενεργειακής αυτονομίας και της ψηφιακής καινοτομίας στα ελληνικά νησιά έως το 2030
Η πλήρης παρουσίαση των Εθνικών Δεσμεύσεων για τον Μετασχηματισμό των ΣΒΑ που ανακοινώθηκε από την Ελλάδα κατά την Σύνοδο Κορυφής του 2023, καθώς και άλλες χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τις ελληνικές δεσμεύσεις και τους ΣΒΑ γενικότερα, είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του τομέα Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών
Ελληνική ενημέρωση σχετικά με την πρόοδο που σημειώθηκε στην εφαρμογή των εθνικών δεσμεύσεων για τους ΣΒΑ
Δέσμευση: «Έξυπνες, ανθεκτικές και κλιματικά ουδέτερες πόλεις»
Η Ελληνική Κυβέρνηση έχει δεσμευτεί για την αναβάθμιση και τη βελτίωση των αστικών περιοχών στην Ελλάδα, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις τρέχουσες και αναδυόμενες προκλήσεις της αντιμετώπισης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, της διασφάλισης της κοινωνικής συνοχής και της διασφάλισης της οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας, με συνολικό, συμπεριληπτικό και βιώσιμο τρόπο.
Για την εφαρμογή των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης στο αστικό πλαίσιο και συγκεκριμένα για την προώθηση του στόχου ΣΒΑ 11 («Βιώσιμες πόλεις και κοινότητες»), μέσω της ισχυρής διασύνδεσής του με άλλους ΣΒΑ, η Ελλάδα προωθεί μια σειρά πρωτοβουλιών για την επίτευξη «Έξυπνων, ανθεκτικών και κλιματικά ουδέτερων πόλεων έως το 2030» σε ένα ευρύ φάσμα τομέων και σε πλήρη συνεννόηση με την τοπική αυτοδιοίκηση.
Οι καινοτομίες που προωθούνται ευθυγραμμίζονται πλήρως με τους τομείς προτεραιότητας της νέας ευρωπαϊκής αστικής ατζέντας (ποιότητα αέρα, κυκλική οικονομία, προσαρμογή του κλίματος, πολιτιστική κληρονομιά, ψηφιακή μετάβαση, ενεργειακή μετάβαση, στέγαση, ένταξη, καινοτόμες και υπεύθυνες δημόσιες συμβάσεις, θέσεις εργασίας και δεξιότητες, βιώσιμη χρήση της γης και λύσεις που βασίζονται στη φύση, αστική κινητικότητα, αστική φτώχεια και ασφάλεια) και επικεντρώνονται σε:
- Αύξηση ανθεκτικότητας
- Προώθηση κλιματικής ουδετερότητας
- Προώθηση αστικής προσβασιμότητας
- Βελτίωση βατότητας και ποδηλασίας
- Διαχείριση και ανακαίνιση κτιρίων (βελτίωση ενεργειακής απόδοσης, κυκλικότητα)
- Ανάπλαση ανοιχτών αστικών χώρων και αύξηση αστικών χώρων πρασίνου («green ways», «blue ways»)
- Προώθηση νέων τεχνολογιών και ψηφιακό μετασχηματισμό
Το συνολικό όραμα της Ελληνικής Κυβέρνησης μεταφράζεται σε μια σειρά ειδικών θεματικών Στρατηγικών για όλους τους παραπάνω τομείς, παρέχοντας συνολικούς στρατηγικούς στόχους και ορόσημα.
Από τον Σεπτέμβριο του 2023, όταν η Πρωτοβουλία υποβλήθηκε στη Σύνοδο Κορυφής του ΟΗΕ ως εθνική δέσμευση, το Ελληνικό Υπουργείο Ενέργειας έχει εκπονήσει τη θεματική Στρατηγική για την προσβασιμότητα σε πεζους (Walkability), η οποία έχει ήδη περάσει από διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης και πολύ σύντομα θα θεσμοθετηθεί.
Δέσμευση: «GR-eco Islands»
Η Πρωτοβουλία «GR-eco Islands» στοχεύει στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης, της πράσινης οικονομίας, της ενεργειακής αυτονομίας, της απαλλαγής από τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και της ψηφιακής καινοτομίας στα ελληνικά νησιά έως το 2030. Αποτελεί μια καινοτόμο προσέγγιση πολιτικής που μπορεί να εμπνεύσει και να κινητοποιήσει αλλαγές σε συναφή πλαίσια σε όλο τον κόσμο, ιδίως στα Μικρά Νησιωτικά Αναπτυσσόμενα Κράτη (SIDS).
Για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που, μεταξύ άλλων, συνδέονται στενά με τα πρότυπα μη βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης, είναι επείγον να επέλθει αλλαγή παραδείγματος σε τοπικό επίπεδο, στην κατανάλωση ενέργειας, την παραγωγή ενέργειας και τα πρότυπα κινητικότητας, προς μια πιο ολιστική προσέγγιση για τον βιώσιμο τουρισμό, προς την κατεύθυνση της κλιματικής ουδετερότητας και ανθεκτικότητας στα ελληνικά νησιά. Επιπλέον, υπάρχει επείγουσα ανάγκη να προωθηθούν ριζικά καινοτόμες προσεγγίσεις στη διαχείριση του νερού και των απορριμμάτων, μετατρέποντας τα νησιά σε παραδείγματα και ζωντανά εργαστήρια κυκλικής οικονομίας.
Η Πρωτοβουλία «GR-eco Islands» στοχεύει να υποστηρίξει τη συμβολή της Ελλάδας στις συνολικές προσπάθειες της ΕΕ για μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030. Οι σχετικές παρεμβάσεις θα χρηματοδοτηθούν (μεταξύ άλλων πηγών) από το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ) και έχουν ήδη εξασφαλιστεί περισσότερα από 150 εκατ. ευρώ.
Το όραμα μεταφράζεται σε μια σειρά από στόχους που διακρίνονται σε 8 τομείς:
- κλιματική ουδετερότητα και προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής
- ενεργειακή μετάβαση
- βιώσιμη διαχείριση πόρων
- προστασία του περιβάλλοντος
- επιχειρηματικότητα και καινοτομία
- ψηφιακός μετασχηματισμός
- προσβασιμότητα
- ενδυνάμωση ανθρώπινου δυναμικού
Από τον Σεπτέμβριο του 2023, που η πρωτοβουλία υποβλήθηκε στη Σύνοδο Κορυφής Στόχου της Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών ως εθελοντική δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης, το Ελληνικό Υπουργείο Ενέργειας έχει σημειώσει την ακόλουθη πρόοδο:
- περαιτέρω ενσωμάτωση στα κριτήρια επιλογής των νησιών, παραμέτρων που σχετίζονται με περιβαλλοντικές προκλήσεις που συνδέονται άμεσα με την κλιματική αλλαγή καθώς και με τις κοινωνικοοικονομικές απειλές που αντιμετωπίζει κάθε νησί,
- προεπιλογή περίπου 40 ελληνικών νησιών, μέχρι στιγμής, για συμμετοχή στην πρωτοβουλία και υλοποίηση στοχευμένων επιχορηγούμενων παρεμβάσεων στους παραπάνω τομείς,
- ανάπτυξη και εμπλουτισμός του πλαισίου αναφοράς που αναλύει τις παρεμβάσεις που πρέπει να πραγματοποιηθούν σε κάθε συμμετέχον νησί, δηλαδή:
- (i) τον Χάρτη των Νησιών GR-eco, ο οποίος περιγράφει τι πρέπει να επιτύχει ένα νησί, προκειμένου να του απονεμηθεί το σήμα GR-eco Island (στόχοι, κριτήρια, επίπεδα/κατηγορίες, πρότυπα, διαδικασίες, παρακολούθηση, καθεστώς υποψηφίου νησιού GR-eco Island, εμπορική χρήση σήματος GR-Eco Islands)
- (ii) το Ρυθμιστικό Σχέδιο GR-eco Island το οποίο εστιάζει στην τεκμηρίωση των αναγκών καθενός από τα προεπιλεγμένα νησιά και στην αξιολόγηση των κατάλληλων δράσεων και τύπων έργων, καθώς και
- (iii) το Σχέδιο Δράσης GR-eco Island που καθορίζει το σχέδιο υλοποίησης του επενδυτικού προγράμματος και τα σχετικά οργανωτικά μέτρα για την επίτευξη της πιστοποίησης GR-eco Island.
- εξασφάλιση χρηματοδότησης για το επόμενο έργο GR-eco Island που θα υλοποιηθεί στο νησί του Πόρου, στο πλαίσιο του μηχανισμού επιχορήγησης που έχει θεσπιστεί για το σκοπό αυτό μέσω του Εθνικού Κλιματικού Νόμου. Πιο συγκεκριμένα, η ελληνική κυβέρνηση σε συνεργασία με την εταιρεία πράσινης ενέργειας MASDAR με έδρα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν δεσμευτεί να μετατρέψουν το νησί του Πόρου σε βιώσιμο νησί, στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας GR-eco Islands. Η χρηματοδότηση από τη MASDAR θα καλύψει τέσσερις πράσινους πυλώνες/παρεμβάσεις και συγκεκριμένα: την εγκατάσταση φωτοβολταϊκού συστήματος με αποθήκευση ενέργειας μπαταρίας, την ηλεκτροδότηση των οδικών μεταφορών, την ηλεκτροδότηση των θαλάσσιων μεταφορών καθώς και τη διαχείριση απορριμμάτων μέσω ενός ολοκληρωμένου μοντέλου «Zero Waste» .
- ίδρυση του «Ταμείου Απεξάρτησης από τον Άνθρακα για τα Ελληνικά Νησιά», μέσω τριμερούς συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας, Ευρωπαϊκής Επιτροπής και Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Μέσω αυτού του Ταμείου, η Ελλάδα έχει το δικαίωμα να διεκδικήσει 25 εκατομμύρια δικαιώματα εκπομπών CO2 διαθέσιμα προς δημοπρασία, στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για τη συγχρηματοδότηση της απεξάρτησης από τον άνθρακα των ενεργειακών συστημάτων των ελληνικών νησιών. Ο προϋπολογισμός αυτού του νέου Ταμείου ανέρχεται σε τουλάχιστον 1,6 δισ. ευρώ, ενώ το Ταμείο εκτιμάται ότι θα κινητοποιήσει συνολικές επενδύσεις τουλάχιστον 3,8 δισ. ευρώ για την περίοδο 2025-2032. Το Ταμείο αφορά τρεις πυλώνες του έργου και συγκεκριμένα: (α) την ανάπτυξη ΑΠΕ και συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής φραγμάτων και συσσωρευτών στα νησιά, (β) την ηλεκτρική διασύνδεση των νησιών καθώς και (γ) εγκαταστάσεις σε λιμάνια για την από στεριάς ηλεκτροδότηση των πλοίων και σταθμούς φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων.