Υπό το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο/ΠΔΠ (Multiannual Financial Framework/MFF) της περιόδου 2014-2020, η ΕΕ διέθεσε ένα σημαντικό ποσό (άνω των 80 δισ. Ευρώ) για την υλοποίηση αναπτυξιακών προγραμμάτων σε τρίτες (εκτός ΕΕ) χώρες μέσω των κύριων μέσων χρηματοδότησης της εξωτερικής δράσης1 της. Σε ό,τι αφορά το τρέχον ΠΔΠ (της περιόδου 2021-2027), o νεοσύστατος «Μηχανισμός Γειτονίας, Αναπτυξιακής και Διεθνούς Συνεργασίας» (Neighbourhood, Development and International Co-operation Instrument)2, συνολικού προϋπολογισμού 79,462 δισ. Ευρώ, επίσης θα εστιάζει στην υλοποίηση αναπτυξιακών δράσεων σε τρίτες χώρες, με ιδιαίτερη έμφαση στην Αφρική και τις χώρες Γειτονίας.
Οι διαγωνισμοί στην ΕΕ διακρίνονται σε: (α) προσκλήσεις υποβολής προσφορών (calls for tender) για προμήθειες ή για παροχή υπηρεσιών ή για κατασκευή έργων, όπου η προς υλοποίηση δράση προσδιορίζεται από Αναθέτουσα Αρχή, χρηματοδοτείται κατά 100% και δύναται οδηγήσει σε κερδοφορία για ανάδοχο και (β) προσκλήσεις υποβολής προτάσεων (calls for proposals) για παροχή επιχορηγήσεων (grants) για επίτευξη μη κερδοσκοπικού σκοπού από δικαιούχο (συνήθως ΜΚΟ), ο οποίος προσδιορίζει το περιεχόμενο της προς υλοποίηση δράσης.
Στην περίπτωση της «άμεσης διαχείρισης» (direct management) της χρηματοδότησης, Αναθέτουσα Αρχή μπορεί να είναι είτε η Αντιπροσωπεία της ΕΕ σε μια χώρα-εταίρο είτε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (π.χ. DG DEVCO), ενώ στην περίπτωση της «έμμεσης διαχείρισης» (indirect management) των κονδυλίων, Αναθέτουσα Αρχή μπορεί να είναι, εναλλακτικά: (α) ο «Εθνικός διατάκτης» (National Authorizing Officer/NAO) στην χώρα-εταίρο, (β) οι χώρες-εταίροι, (γ) οι αναπτυξιακοί φορείς των κ-μ και (δ) διεθνείς οργανισμοί.
Οι διαγωνισμοί υπό «άμεση διαχείριση» δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα: https://webgate.ec.europa.eu/europeaid/online-services/index.cfm?do=publi.welcome&userlanguage=en. Για σύμβαση-πλαίσιο (framework contract), βλ. ιστοσελίδα: https://ec.europa.eu/international-partnerships/framework-contracts_el.
Ένας (ενδεικτικός) κατάλογος των πολυάριθμων προϋποθέσεων για την επιτυχή διεκδίκηση κονδυλίων της ΕΕ για (συγ)χρηματοδοτούμενα αναπτυξιακά έργα (projects) από μια επιχείρηση υπό άμεση διαχείριση θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνει (πέραν -φυσικά- της ενημέρωσης της επιχείρησης για την σχετική προκήρυξη διαγωνισμού): (α) ενημέρωση της επιχείρησης ως προς τους στόχους του ευρύτερου προγράμματος, στο οποίο εντάσσεται το εκάστοτε έργο, ήτοι πληροφόρηση της ενδιαφερόμενης επιχείρησης και για τα διαλαμβανόμενα στο σχετικό πλαίσιο πολιτικής (policy framework)3, (β) ενημέρωση της επιχείρησης σχετικώς με τα «πλαίσια αξιολογήσεως»/ «evaluation grids» για υπηρεσίες και με καταλόγους απαιτούμενων εγγράφων/«checklists» για επιχορηγήσεις, (γ) χάραξη μιας στρατηγικής για τη διεκδίκηση του διαγωνισμού, π.χ. εάν θα υποβάλει η επιχείρηση μια προσφορά μεμονωμένα ή ως (ενδεχομένως ηγετικό) μέλος μιας κοινοπραξίας4 ή ως ανάδοχος με υπεργολαβία5, (δ) τήρηση τυπικών απαιτήσεων για υποβολή αιτήσεων, ως αναφέρονται σε προκηρύξεις διαγωνισμών (π.χ. ξεχωριστή υποβολή χρηματοοικονομικής και τεχνικής προσφοράς, υποβολή πρωτότυπων εγγράφων, συνοδευόμενων από τρία αντίγραφα κ.τ.λ.), καθώς και Όρους Αναφοράς/ToRs (για υπηρεσίες), τεχνικές προδιαγραφές (για προμήθεια αγαθών), κατάλογο με επιθυμητές ποσότητες/«bill of quantities» (για έργα) και κατευθύνσεις/«guidelines» (για επιχορηγήσεις) και (ε) μέριμνα για την έγκαιρη πληροφόρηση του νομικού τμήματος της ενδιαφερόμενης επιχείρησης σχετικώς με τις πρόνοιες του Πρακτικού Οδηγού για Εξωτερικές Δράσεις της ΕΕ (EU External Actions Practical Guide/PRAG)6, ο οποίος αναφέρεται σε δικαιώματα και υποχρεώσεις αναδόχων (π.χ. στην υποχρέωση αποδοχής των όρων και προϋποθέσεων των προμηθειών της ΕΕ) και σε κριτήρια αποκλεισμού (exclusion criteria) εταιρειών από διαγωνισμούς, καθώς και σε κριτήρια χρηματοοικονομικής (καλύτερη «αξία για τιμή»/value for money) και τεχνικής (από πλευράς εμπλεκόμενου προσωπικού και μεθοδολογίας) αξιολόγησης προσφορών.
Οι μηχανισμοί σύμμειξης (blending mechanisms) της ΕΕ συγχρηματοδοτούν με επιχορηγήσεις (grants) διάφορα έργα που προωθούνται και για δανειοδότηση από εγκεκριμένους (βάσει «7-pillar assessment») χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς ΕΕ, ήτοι από διμερείς αναπτυξιακούς χρηματοδοτικούς οργανισμούς κ-μ (π.χ. AFD, KfW κ.λπ.), καθώς και από Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων/ΕΤΕπ (European Investment Bank/EIB) και Ευρωπαϊκή Τράπεζα για Ανασυγκρότηση και Ανάπτυξη (European Bank for Reconstruction and Development/EBRD). Τα συγχρηματοδοτούμενα έργα αφορούν τεχνική βοήθεια (technical assistance), απευθείας επιχορηγήσεις επενδύσεων (direct investment grants), επιδοτήσεις επιτοκίου (interest rate subsidies) και εγγυήσεις (guarantees). Οι προκηρύξεις διαγωνισμών, οι οποίες σχετίζονται με έργα που συγχρηματοδοτούνται από την ΕΕ μέσω της «σύμμειξης» πόρων (επιχορηγήσεων και δανείων), δημοσιεύονται στις ιστοσελίδες των πολυμερών ή εθνικών/διμερών αναπτυξιακών χρηματοπιστωτικών φορέων που δανειοδοτούν το έργο, όπως π.χ. ΕΤΕπ (http://www.eib.org/about/procurement/index.htm), EBRD (http://www.ebrd.com/work-with-us/procurement/notices.html?1=1&filterContract=Project goods, works and services), AFD, KfW κ.τ.λ..7
Η συντριπτική πλειονότητα των έργων που συγχρηματοδοτούνται από μηχανισμούς σύμμειξης πόρων είναι δημόσια, ενώ περίπου 10% των έργων αποβλέπει σε προώθηση επενδυτικών σχεδίων του ιδιωτικού τομέα. Σε περίπτωση που μια εταιρεία ενδιαφέρεται να αντλήσει δανειακά κεφάλαια ή/και την επιχορήγηση της ΕΕ μέσω της σύμμειξης πόρων, θα πρέπει να υποβάλει, κατ’ ουσίαν, την πρότασή της για το προς συγχρηματοδότηση έργο και στον εγκεκριμένο πολυμερή8 η εθνικό/διμερή9 αναπτυξιακό χρηματοπιστωτικό φορέα που θα αναλάβει την προώθηση του έργου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα ΚΜ και θα προχωρήσει στη (συμπληρωματική) δανειοδότηση του έργου και ειδικότερα θα κληθεί να υποβάλει και να παρουσιάσει την αίτηση για συγχρηματοδότηση (δηλαδή για επιχορήγηση από πλευράς ΕΕ) στο Διοικητικό Συμβούλιο10 του σχετικού «Πλαισίου Σύμμειξης», ως «επικεφαλής χρηματοδοτικός φορέας» (lead financing institution) της σχετικής κοινοπραξίας.
Τέλος, 1-2 φορές τον χρόνο πραγματοποιούνται στις Βρυξέλλες «κλαδικά» σεμινάρια (sector seminars)11 σχετικώς με την επιτυχή διεκδίκηση αναπτυξιακών έργων και προγραμμάτων ΕΕ σε συγκεκριμένους τομείς (π.χ. ύδρευση, ενέργεια, ανάπτυξη ιδιωτικού τομέα κ.τ.λ.) σε τρίτες (εκτός ΕΕ) χώρες. Τα εν λόγω σεμινάρια προσφέρουν σημαντικές ευκαιρίες για δικτύωση των συμμετεχουσών επιχειρήσεων και διευκολύνουν, ενδεχομένως, τη διαμόρφωση κοινοπραξιών (consortia)12.
1. Βλ. ιστοσελίδα: https://hellenicaid.mfa.gr/ta-kyria-mesa-chrimatodotisis-tis-exoterikis-drasis-tis-ee/.
2. Βλ. Κανονισμό (ΕΕ) 2021/947 της 9ης Ιουνίου 2021 (δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ 209/1 στις 14.6.2021).
3. Π.χ. στο πλαίσιο πολιτικής για δραστηριότητες ΕΕ σε τομέα υδάτων σε τρίτες χώρες συμπεριλαμβάνονται: (α) «Ατζέντα 2030» και «Στόχοι Βιώσιμης Αναπτύξεως»/ΣΒΑ (ιδίως 6ος ΣΒΑ, οποίος διασυνδέεται και με άλλους ΣΒΑ π.χ. με 2ο, 3ο, 11ο, 15ο κ.τ.λ.), (β) «ατζέντα» Αντίς Αμπέμπα για χρηματοδότηση αναπτύξεως, (γ) «Ευρωπαϊκή Συναίνεση για Ανάπτυξη» (European Consensus on Development), (δ) «Ατζέντα για Αλλαγή» (2012), (ε) Ανακοίνωση Ε. Επιτροπής από 2014 με τίτλο «A Stronger Role of the Private Sector in Achieving Inclusive and Sustainable Growth in Developing Countries» κ.τ.λ..
4. Θα απαιτηθεί ενδεχομένως δικτύωση της εταιρείας, επικοινωνιακή προώθησή της ως αξιόπιστου εταίρου και διασφάλιση συμπληρωματικότητας της εξειδίκευσής της με τους τομείς δραστηριότητας των υπολοίπων μελών της κοινοπραξίας.
5. Τρίτα πρόσωπα που υλοποιούν οιοδήποτε μέρος μιας συμβάσεως ορίζονται ως «υπεργολάβοι» (subcontractors). Ο ορισμός αυτός περιλαμβάνει και ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες, οι οποίοι έτσι δύνανται να υποστούν κυρώσεις, εφόσον υποπέσουν σε κάποιο επαγγελματικό παράπτωμα. Επισημαίνεται ότι οι θυγατρικές των εταιρειών-μελών μιας κοινοπραξίας δεν δύνανται να θεωρηθούν ως υπεργολάβοι, καθώς δεν διαθέτουν ξεχωριστή νομική προσωπικότητα.
6. Βλ. ιστοσελίδα: http://ec.europa.eu/europeaid/prag/.
7. Η υποβολή προτάσεων έργων στο πλαίσιο των προηγούμενων «θεματικών» μηχανισμών σύμμειξης “ElectriFI” και “AgriFI” πραγματοποιείτο μέσω των σχετικών ιστοσελίδων.
8. Π.χ. ETEπ, EBRD.
9. Βλ. ιστοσελίδα: https://www.edfi.eu.
10. Για την επταετία 2014-2020 υπό το προηγούμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο/ΠΔΠ, επρόκειτο για το Διοικητικό Συμβούλιο (Board) είτε του «Πλαισίου Σύμμειξης» (Blending Framework) του European Development Fund/EDF (για χώρες υποσαχάριας Αφρικής, Καραϊβικής και Ειρηνικού/ΑΚΕ) είτε του «Πλαισίου Σύμμειξης» του Development Cooperation Instrument/DCI (για χώρες Νότιας, Κεντρικής και Ανατολικής Ασίας) είτε του Neighbourhood Investment Facility/NIF (για χώρες της νότιας ή ανατολικής «Γειτονίας» της ΕΕ). Για την επταετία 2021-2027 υπό το τρέχον ΠΔΠ, οι σχετικοί χρηματοδοτικοί μηχανισμοί (EDF, DCI και ENI) έχουν συνενωθεί υπό την «σκέπη» του «Μηχανισμού Γειτονίας, Αναπτυξιακής και Διεθνούς Συνεργασίας» (Neighbourhood, Development and International Co-operation Instrument/NDICI).
11. Βλ. ιστοσελίδα: http://www.sectorseminars.eu.
12. Για πιθανή διευκόλυνση της ανεύρεσης επιχειρήσεων, οι οποίες έχουν λάβει αναπτυξιακά κονδύλια της ΕΕ υπό άμεση διαχείριση, βλ. ιστοσελίδα: https://ec.europa.eu/budget/financial-transparency-system/index.html.