Στις 24 Φεβρουαρίου τ.έ. διοργανώθηκε στο Υπουργείο Εξωτερικών ενδοϋπηρεσιακή σύσκεψη για τον συντονισμό της ελληνικής στρατηγικής για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, σε συνέχεια ευρείας συντονιστικής συνάντησης, η οποία είχε πραγματοποιηθεί στις 30 Ιανουαρίου 2023, με την συμμετοχή μεγάλου αριθμού φορέων του ιδιωτικού και του δημοσίου τομέα, για το ίδιο θέμα.
Η σύσκεψη της 24ης Φεβρουαρίου εστιάστηκε στις δυνατότητες συμμετοχής ελληνικών επιχειρήσεων στην ανασυγκρότηση της Ουκρανίας, καθώς και στις δυνατότητες συνεργασίας φορέων των δύο χωρών στον πολιτιστικό και εκπαιδευτικό τομέα.
Στη σύσκεψη συμμετείχαν η Ζ’ Γενική Διεύθυνση Αναπτυξιακής και Ανθρωπιστικής Αρωγής, η Η΄ Γενική Διεύθυνση Αποδήμου Ελληνισμού, η Β1 Διεύθυνση Σχεδιασμού Εξωστρέφειας και Συντονισμού Φορέων Εξωστρέφειας, η Β4 Διεύθυνση Διμερών Οικονομικών Σχέσεων με χώρες Νοτιοανατολικής Ευρώπης, Ρωσία, Λευκορωσία, χώρες Καυκάσου και Ευξείνου Πόντου, καθώς και θεμάτων Ο.Σ.Ε.Π, η Ε3 Διεύθυνση Μορφωτικών, Πολιτιστικών και Αθλητικών Υποθέσεων, η Η1 Διεύθυνση Αποδήμου Ελληνισμού και Προγραμμάτων, η Ζ3 Διεύθυνση Πολιτικής Αναπτυξιακής Συνεργασίας, το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στην Οδησσό και η Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στόχος της σύσκεψης ήταν ο προσδιορισμός των τομέων για ανάληψη σχετικών πρωτοβουλιών. Τα βασικά συμπεράσματα συνοψίζονται ως ακολούθως:
Α. Οργανωτική Δομή και Διακυβέρνηση της Ανασυγκρότησης
Πλατφόρμα Συντονισμού Δωρητών για την Ουκρανία
Η διεθνής Πλατφόρμα για την Ουκρανία (Multi-agency Donor Coordination Platform for Ukraine), η οποία συμφωνήθηκε σε επίπεδο G7 και ΕΕ, έχει ξεκινήσει να λειτουργεί και έχει πραγματοποιηθεί ήδη η 1η συνεδρίαση της Διαχειριστικής Επιτροπής. Σκοπός της Πλατφόρμας είναι ο συντονισμός των υπαρχόντων μηχανισμών των διεθνών δωρητών, συμπεριλαμβανομένων των Διεθνών Χρηματοπιστωτικών Ιδρυμάτων (IFIs), η παροχή διαρκούς υποστήριξης και η προώθηση της διεθνούς χρηματοδότησης και εμπειρογνωμοσύνης.
Η παρακολούθηση της πληροφόρησης που θα παράγει η Πλατφόρμα θα επιτρέψει στις ελληνικές υπηρεσίες να παράσχουν έγκυρη και έγκαιρη πληροφόρηση στις ελληνικές επιχειρήσεις που ενδιαφέρονται για χρηματοδότηση ή επιχειρηματικές συνεργασίες στην Ουκρανία.
Β. Τομείς Ελληνικού Επιχειρηματικού Ενδιαφέροντος
Προσδιορισμός ενδιαφερόντων ελληνικών φορέων
Το πρώτο βήμα για την αποτελεσματική υποβοήθηση των ελληνικών φορέων που επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν στην Ουκρανία είναι να διευκρινιστεί το είδος της συνεργασίας που τους ενδιαφέρει. Η συνεργασία θα μπορούσε να αφορά: (α) ελληνικές επενδύσεις στην Ουκρανία, (β) ελληνικές εξαγωγές προς την Ουκρανία, (γ) εισαγωγές από την Ουκρανία, (δ) εκπόνηση μελετών και παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών από ελληνικές μελετητικές εταιρείες, (ε) παροχή τεχνογνωσίας στον δημόσιο τομέα της Ουκρανίας, ιδίως μέσω Προγραμμάτων Διδυμοποίησης (Twinning, ΤΑΙΕΧ).
Κατασκευαστικός τομέας
Κατά την διάρκεια της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας, αναμένονται σημαντικές ευκαιρίες για τον κατασκευαστικό τομέα, τόσο για την ανάληψη εργολαβιών, όσο και για αυτόνομη επενδυτική δραστηριότητα.
Επισημαίνεται ότι εταιρείες που έχουν νομική υπόσταση με βάση το ουκρανικό δίκαιο και προηγούμενη παρουσία σε έργα στην χώρα θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν αποτελεσματικότερα τις ευκαιρίες αυτές. Συνεπώς είναι σκόπιμη η ενημέρωση των ελληνικών επιχειρήσεων, προκειμένου να προετοιμαστούν εγκαίρως για ενδεχόμενη δραστηριοποίηση στην Ουκρανία.
Τομέας δομικών υλικών
Η ανοικοδόμηση της Ουκρανίας αναμένεται να δημιουργήσει ιδιαίτερα αυξημένες ανάγκες σε δομικά υλικά. Συγκεκριμένα:
Η Ουκρανία διαθέτει αναπτυγμένη τσιμεντοβιομηχανία, ωστόσο, οι ανάγκες της ανοικοδόμησης και ταυτόχρονα οι ανάγκες ανοικοδόμησης της Τουρκίας και Συρίας, ως αποτέλεσμα του πρόσφατου καταστροφικού σεισμού, θα ξεπεράσουν σημαντικά τις δυνατότητες της εγχώριας παραγωγής και θα απαιτηθεί εισαγωγή σημαντικών ποσοτήτων δομικών υλικών, καθώς και επενδύσεις στην επέκταση των μονάδων τοπικής παραγωγής. Οι ελληνικές επιχειρήσεις μπορούν να συμμετάσχουν στην ανοικοδόμηση της χώρας, είτε ως διεθνείς προμηθευτές, είτε ως επενδυτές σε μια ταχέως αναπτυσσόμενη αγορά.
Η Ουκρανία διαθέτει εγχώρια παραγωγή αλουμινίου και προδιαγράφονται δυνατότητες συνεργασίας ελληνικών επιχειρήσεων με μεγάλες μονάδες παραγωγής στον χώρο του αλουμίνιου. Η συνεργασία θα μπορούσε είτε να περιοριστεί στην προμήθεια βωξίτη από την Ελλάδα προς Ουκρανία ή να διευρυνθεί με ελληνικές επενδύσεις στην εγχώρια ουκρανική παραγωγή.
Παραγωγή και αποθήκευση ενέργειας
Δεδομένης της εκτεταμένης ζημιάς στο ουκρανικό δίκτυο παραγωγής ενέργειας και της ανάγκης απεξάρτησης από ενεργειακά προϊόντα ρωσικής προέλευσης, εκτιμάται ότι θα πραγματοποιηθεί στροφή προς τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Η χώρα μας διαθέτει εκτεταμένη εμπειρία στην αξιοποίηση ηλιακών και αιολικών πάρκων, και θα μπορούσε να παράσχει τεχνογνωσία στον τομέα αυτό. Επιπλέον, ελληνικές επιχειρήσεις θα μπορούσαν να δραστηριοποιηθούν στην παραγωγή ενέργειας από βιομάζα, ιδίως στην περιοχή της Vinnytsia.
Συμπληρωματικά προς την παραγωγή ενέργειας, θα απαιτηθεί να δημιουργηθούν και υποδομές αποθήκευσης.
Ένας συναφής τομέας ενδεχόμενης συνεργασίας είναι και η ανακύκλωση μπαταριών, καθώς αυτή την στιγμή δεν υπάρχει τέτοια δυνατότητα στην Ουκρανία και το υλικό εξάγεται σε τρίτες χώρες.
Χρηματοπιστωτικός τομέας
Δεδομένου ότι υπάρχει υψηλός όγκος τραπεζικών συναλλαγών μεταξύ Ελλάδας και Ουκρανίας, ιδίως για την εξυπηρέτηση των αναγκών μισθοδοσίας Ουκρανών ναυτικών που απασχολούνται σε ναυτιλιακές εταιρείες ελληνικών συμφερόντων, θα μπορούσε να εξεταστεί η δυνατότητα συνεργασίας ελληνικού χρηματοπιστωτικού ιδρύματος με αντίστοιχο ίδρυμα στην Ουκρανία.
Γ. Προοπτικές Συνεργασίας στους Τομείς του Πολιτισμού και Εκπαίδευσης
Πολιτιστική συνεργασία
Η Ελλάδα έχει συνεργαστεί με την Ουκρανία για την προώθηση της υποψηφιότητας συμπερίληψης του ιστορικού κέντρου της Οδησσού στον κατάλογο μνημείων της παγκόσμιας κληρονομίας της UNESCO, καθώς υπήρχε έντονο αποτύπωμα και της ελληνικής ομογένειας στην περιοχή. Η προσπάθεια ήταν επιτυχής και οι δύο χώρες μπορούν να αξιοποιήσουν την εμπειρία αυτή προκειμένου να συνεχίσουν την συνεργασία τους σε συμπληρωματικούς τομείς.
Σε αυτό το πλαίσιο, δύναται να προωθηθεί η υπογραφή Μνημονίου Κατανόησης για την πολιτιστική συνεργασία, η οποία θα μπορούσε να περιλαμβάνει ενδεικτικώς την ψηφιοποίηση του ελληνικού ιστορικού αρχείου στην Οδησσό, την μελέτη και αξιοποίηση του αρχείου αυτού από ελληνικά πανεπιστημιακά ή ερευνητικά ιδρύματα, την παροχή τεχνογνωσίας σε μουσεία, την υποστήριξη ανασκαφών, την αρχιτεκτονική μελέτη των κτιρίων της Οδησσού, καθώς και την παροχή υπηρεσιών από Έλληνες πολιτιστικούς εμπειρογνώμονες, με την συνεργασία του ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Μία ευκαιρία στον τομέα της αναστήλωσης αποτελεί το ιστορικό σχολείο Ροδακανάκειο στην Οδησσό.
Εκπαιδευτική συνεργασία
Λόγω της παρουσίας ελληνικής ομογένειας, έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην διατήρηση και επέκταση της ελληνόφωνης εκπαίδευσης. Στην παρούσα φάση δεν κρίνεται εφικτή η αποστολή αποσπασμένων εκπαιδευτικών, ωστόσο, η πρόσφατη εμπειρία της τηλεκπαίδευσης παρέχει επιτυχή παραδείγματα για εναλλακτικές λύσεις, όπως η δυνατότητα απασχόλησης εκπαιδευτικών στην Ελλάδα για την διοργάνωση εξ αποστάσεως μαθημάτων σε μαθητές στην Ουκρανία.
Για την συντήρηση των ελληνικών δεσμών των παιδιών της ομογένειας, θα μπορούσε να εξεταστεί και η συμμετοχή τους σε προγράμματα παιδικής κατασκήνωσης στην χώρα μας σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση.
Επιπλέον, μπορεί να εξεταστεί η δυνατότητα παροχής υποτροφιών σε Ουκρανούς σπουδαστές σε τομείς πέραν των παραδοσιακών ειδικοτήτων της γλώσσας και ιστορίας. Τέτοιοι τομείς θα μπορούσαν να είναι η ναυπηγική, το ναυτικό δίκαιο, το ευρωπαϊκό δίκαιο, η αρχιτεκτονική και η διαχείριση μουσείων και βιβλιοθηκών. Ως προς τον φορέα παροχής των υποτροφιών, συμπληρωματικά προς τις υποτροφίες που παρέχουν κρατικοί ελληνικοί φορείς, θα μπορούσε να διερευνηθεί η δυνατότητα χρηματοδότησης από ιδιωτικούς φορείς με βάση την εκάστοτε θεματική.